Çocuklara vefat nasıl anlatılır? Uzmanından gündemdeki sorulara cevap

Gassal dizisinin son vakitlerde tanınan olmasıyla mevtin çocuklara nasıl anlatılacağı daha fazla merak edilir oldu. Ruhsal Danışman Sümeyye Üstün, vefatın çocuklara nasıl anlatılması gerektiğiyle ilgili ayrıntıları bilgileri açıkladı.

HABERE İLİŞKİN GÖRÜNTÜ İÇİN TIKLAYIN İZLE

TRT’nin dijital platformu Doğal’ın yeni orjinal dizisi “Gassal”, kıssası ve etkileyici oyuncu performansıyla izleyicilerin beğenisini kazandı. Tabii’de yayınlanan Gassal dizisini YouTube’da 5,7 milyon kişi izledi. Başrolünde Ahmet Kural’ın yer aldığı dizide 3 çocuklu yakın arkadaşının vefat etmesi milyonları göz yaşlarına boğdu.

Ölüm, kayıp ve yas üzere ağır bahisler yetişkinler için bile konuşması ve yaşaması güç bahisler olabilmektedir. Hal böyleyken vefat çocuklara nasıl anlatılır? Bir yakını öldüğünde yahut vefat döşeğinde olduğunda çocuğa nasıl davranılır? Üzere sorular da insanların merak ettiği sorular olabilmektedir. Bu yazıda mevt, kayıp ve yas konusunu çocuklara nasıl anlatılacağı pedagojik açıdan tabir edilmektedir.

Her mevt zordur. Herkesin acısı da kendine nazarandır. Mevt ve kayıp vakitlerinde herkesin kendi yasıyla ilgilenmesi kıymetlidir. Cenaze meskenlerinde yaşanan ağır duygusal atmosfer kimi durumlarda hayli zorlayıcı olur. Yas tutma biçimi her kültürde ve konutta birebir olmaz. Kimi cenazelerde ağlamalara, ağıt yakmalara, acıma formundaki bakışlara, yüklenen çaresizlik hissine, arbedelere, kaosa, vb. rastlanır. Bu türlü olduğunda kayıptan çok çok öbür hisler da hususa dahil olur. Vefat ve yasta en değerli şey çocuğun korunmasıdır. Bu korunma, çocuğun kayıp harici öteki hisler yüklenmesine pürüz olmak halinde olmalıdır.

Çocuklara Yas Sürecinde Söylenmemesi Gereken Şeyler:

• • “Yazık, yavrucak artık kimsesiz kaldı.”
• • “Şimdi ona kim bakacak.”
• • “Kuş oldu. Gökyüzünde bizi izliyor.”
• • “Çok uygun bir insandı. Şu an cennette, çok hoş bir yerde.”
• • “Bizi görüyor. Daima bizimle.”
• • “Bir gün buluşacağız.”
• • “Toprak oldu.”
• • “Uyudu.” vb. cümleler söylenmemelidir.

Çocuk beyni soyut yapılanmayı kaldırmaz. Bu tipten söylenen cümleler her ne kadar âlâ niyetlerle söylenmiş olsa da, çaresizlik, paranoya, uykuya dalmayı reddetme, çeşitli kaygılar, kabuslar, vb. üzere davranışsal ve duygusal problemlere yol açabilir.

ÖLÜM ÇOCUĞA NASIL ANLATILIR?

Bu mevzuda çocuğun ve ailenin kim olduğu, çocuğun yaşı, ailenin kültürü, mevtin gerçekleşme sebebi üzere hususlar belirleyicidir. Öte yandan, birtakım genel geçer unsurlar vardır ki bunlara uyulması gerekir.

• Dürüstlük ve Açıklık: 

Dürüst olmak kıymetlidir. Mevt vardır ve bu gizlenmemelidir.

• Basit Tabirler Kullanmak ve Az Konuşmak: 

Ölüm anlatılırken çok konuşulmaz ve gereksiz ayrıntılar verilmez. Örneğin, “Deden öldü. Artık bizimle olmayacak. Ben buradayım, senin yanındayım. Bazen onu çok özleyebilirsin. Ben konuşmak için buradayım.” üzere kısa, net ve nötr bir bilgi kafidir.

• “Ölüm” Sözünü Kullanmak:

Çocuklara vefatın anlatılmasında “ölüm”  kelimesinin kullanılması değerlidir. Daha yumuşak söz etmeye çalışılmamalıdır.

• Ölüm Haberini İnançlı Bir Ortamda Vermek:

Çocuğa vefat haberini verirken, sakin ve inançlı bir ortam seçilmelidir. Çocuğun kendini inançta hissetmesi, bu çeşit haberlerin hakikat bir biçimde algılanması için hayli değerlidir.

• Ölüm Haberinin Sevdiği Biri Tarafından Verilmesi:

Ölüm haberi çocuğun sevdiği bir yakını tarafından verilmelidir. Rehber öğretmen, terapist, imam, komşu üzere bireyler bu iş için hakikat adres değildir.

Bununla birlikte, mevt haberini hissini yeterli denetim edebilen kişi vermelidir. Kendisi sıkıntı ayakta duran biri, çocuğu kapsayamayacaktır.

• Çocukları Yas Ortamından Korumak:

Yas tutmak her kültürde ve ailede farklı yaşanır. Lakin yas meskeninde çok fazla his vardır. Çocuk yas meskeninde fazla tutulmamalıdır. Çocuğun yas meskenine dair karmaşık hisler geliştirmemesi ve başkalarının hissinin bulaşmaması için kıymetlidir.

ÇOCUK CENAZEYE GÖTÜRÜLÜR MÜ?

Bu soru bağlamla epeyce ilgilidir. Hangi cenaze? Kim götürecek? Yas nasıl tutuluyor? Nasıl bir cenaze merasimi var? Çocuk nasıl bir çocuk? Aile nasıl bir aile? üzere soruların yanıtına nazaran değişir.

Ancak, 7 yaşından evvel çocukların cenazeye gitmemesi daha düzgündür. Ancak kimi kültürlerde cenazeye gitmek bir ritüeldir ve doğaldır. Olağan, sakin, nötr bir biçimde gerçekleşiyorsa ve çocuk da gitmeyi istiyorsa, 5-6 yaşında da gidebilir. Tekrar de 7 yaş öncesi çocuğu cenazeye götürmek önerilmez.10 yaş ve sonrasında ise cenazeye gidip gitmemek çocuğun kararı olmalıdır.

ÇOCUĞUN MUHTEMEL YAS REAKSİYONLARI NEDİR?

Çocuklar mevt ve kayıp ile başa çıkarken farklı reaksiyonlar verebilirler. Bu reaksiyonlar, çocuğun duygusal sıhhatini etkileyebilir ve şu formda kendini gösterebilir:

• Oyun oynamaya dönme: Çocuklar yas sürecinde, oyunla duygusal rahatlama sağlamak isteyebilirler.
• Hiçbir şey olmamış üzere davranma: Kimi çocuklar, mevt gerçeğini kabul etmekte zorlanarak bu durumu göz gerisi edebilir.
• Sık sık soru sorma: Çocuklar, vefatla ilgili merak ettikleri soruları sormaktan çekinmeyebilirler.
• Hırçınlık ve öfke: Çocuklar, mevt karşısında hırçınlaşabilir ve duygusal patlamalar yaşayabilir.
• Okula gitmeyi reddetme ya da yemek yememe: Yas sürecinde iştah kaybı ya da okuldan uzak durma üzere reaksiyonlar ortaya çıkabilir.

Bunlar, çocuğun olağan yas tepkileridir ve çocuğun ruhsal dayanak alması, bu duygusal zorlukları aşmasına yardımcı olabilir.

Çocukların Yas Süreci ve Vefatla Başa Çıkabilmesi İçin Takviye Önerileri

Çocuklar için vefat, karmaşık ve sıkıntı bir olgudur. Lakin hakikat bir biçimde anlatıldığında, çocukların yas sürecini sağlıklı bir biçimde geçirmelerine yardımcı olunabilir. Aileler, çocukların duygusal muhtaçlıklarını göz önünde bulundurarak onlara yanlışsız bilgiyi ve takviyesi sunmalıdır. Ayrıyeten, çocuğun yaşına uygun yas reaksiyonları gösterdiği gözlemlendiğinde, profesyonel bir psikolog veya terapist desteği almak yararlı olabilir.

Psikolojik Danışman
Sümeyye Üstün

Yasemin