Toplumsal marifet nedir? Çocuklarda toplumsal maharetleri geliştiren yollar

Çocukların toplumsal maharetlerini geliştirmek, onların gelecekte başarılı ve memnun bireyler olmaları için hayli kıymetlidir. Ruhsal Danışman Sümeyye Üstün, çocuklarda toplumsal marifetleri geliştirmeye yardımcı olacak metotları açıkladı.

Sosyal maharet; her bir çocuğun başka beşerlerle olumlu bağlar içerisine girme ve bu alakaları geliştirmesindeki davranışlar kümesidir. Bireyin kendi etrafına toplumsal açıdan ahenk göstermesi de diyebiliriz.

Çocuklar toplumsal hünerler ile kendi hislerinin farkına varma ve hislerini söz etmedeki düzenlemeler yapma yeteneğini içerir. Bu şu demek: Çocuklar da, biz yetişkinler de kendi kendimize durduğumuzda kendimize dair hiçbir şey bilmeyiz. Ne sevip ne sevmediğimizi, neyin rahatsız edip etmediğini, vs. bilemeyiz. Ama ne zamanki biriyle bir alaka kurarız, o vakit tanımaya başlarız. Aile bağlantılarımızda, bir arkadaş edindiğimizde, dedikodu yaptığımızda, tartışıp hengame ettiğimizde aslında kendimize dair çok şey görmüş oluruz. Orada, iç dünyamızda, gerçekte neler olup bitiyor? Farkında olmadan hangi anılarımızla, hangi şahıslarla temas ediyoruz da bu türlü reaksiyonlar ortaya çıkıyor? Aslında tüm bağlantılarımız bu manada kendimizle ilgilidir. Kendi hislerimizle, kendi geçmiş bağlantılarımızla, anılarımızla ilgilidir.

Çocuklar ise, her ne kadar bizim kadar anı biriktirmemiş olsalar da, duygusal olarak birçok şeyi hissederler. Hem anne babalarının hislerini çekerler, hem de karı-kocanın bağlantısını kopyalarlar. Bu manada çocukların annesi, babası ve karı-koca ilgisi formunda 3 ebeveyni vardır diyebiliriz. Bununla birlikte aile içinde yahut etrafta maruz kaldıkları olaylara karşı kimi duygusal yansılar de gösterirler. Tüm bunlar dünyayla nasıl bir bağlantı kurduklarını yahut kuracaklarını belirler. Bu sebeple toplumsal bağlarda kendi hissimizi manaya ve başkasının hissini da fark etme, bununla birlikte tüm karmaşık süreçleri dengeleyebilmek kıymetlidir.

Okul öncesi devir ise toplumsal marifet gelişimi için epey kıymetlidir. Çocuk okul öncesi bir eğitim aldığında hem toplumsal hem de duygusal gelişimi büyük oranda etkilenir. Zira diğerleriyle münasebet halindeyken birçok toplumsal ve duygusal duruma maruz kalır ve baş etme mahareti geliştirirler.

İLİŞKİ KURMAYI NASIL ÖĞRENİRİZ?

İlişki kurmak birinci bakım verenlerimiz aracılığıyla öğrendiğimiz bir şeydir. Birinci bağlantı annenin göğsüyle başlar. Bebek birinci doğduğunda ne anneyi bilir, ne de etrafa dair bir öbür şeyi. Tek bir şey bilir, o da göğüs. Ancak memeyi de göğüs olarak bilmez. Kendinden bir kesim olarak bilir. Bebeğin emdiği şey ise yalnızca süt değildir, bebek duyguyu da emer. Anneye ilişkin hangi hisler varsa, güzellerini de kötülerini de emer. Bu sağ beyinler ortasında görünmeyen irtibatla ilgili bir şeydir. Şayet göğüs (anne) doyurucu, besleyici, kapsayıcı, gereksinimini ihtiyacı kadar gidericiyse bebek dünyayla daha olumlu bir ilgi geliştirir. Ancak gereksiniminden fazlası yahut azı veriliyorsa, zoraki, kerhen veriliyorsa yahut annenin kendi hayatında içinde bulunduğu duygusal durum zorlayıcıysa bebek ona nazaran bir bağlantı kurar. Bazen annelerin sütü gelmez. Anneler kendini cürümler, eksik görür. Burada konu yalnızca süt değildir. Annenin duygusal olarak kapsayıcılığından bahsediyoruz. Ve “yeterince iyi” oluşundan bahsediyoruz. Birtakım şeyleri yanlış da yapsa eksik de yapsa elinden geleni elinden geldiği kadar yaptığı hissiyle davranmasından bahsediyoruz. İşte temel problem budur, annenin kendini kâfi hissetme duygusu.

Özetle, dış dünyayla kurduğumuz ilgi annemizle kurduğumuz alakadan etkilenir. Anne-bebek bağlanması nasıl gerçekleştiyse, dış dünyayla, arkadaşlarla, öteki şeylerle bağlanma da o denli gerçekleşir. Burada bağlanma tarzları ve obje münasebetleri büyük rol oynar.

SOSYAL MAHARET ZORLUĞU NASIL GÖRÜNÜR?

En temelde bir münasebet başlatma yahut sürdürmede zorlanma olarak görünür, diyebiliriz. Pekala, çocuklardan ne bekleriz? Sağlıklı olan nedir ki, eksikliği/zorluğu ne olsun?

Okul Öncesi Periyot (3 – 6 Yaş):

• Oyun başlatabilmek
• Bir oyuna dahil olabilmek
• Kendi hislerini fark etmek ve başkasının hissini anlayabilmek
• Öz düzenleme ve his düzenleme yapabilmek

İlkokul Periyodu (6-11 Yaş):

• Arkadaş edinmek
• Sınıfta parmak kaldırmak, etkinliklere iştirak gösterebilmek
• Grup olabilmek ve çoklu bağlar kurabilmek
• Çatışma çözmek
• Derslere iştirak gösterebilmek ve toplumsal tertiplerde yer edinebilmek
• Akademik muvaffakiyetin çocuğun potansiyeline uygun olması
• Kendi hissini fark etmek ve oburunun hissini anlayabilmek
• Öz düzenleme ve his düzenleme yapabilmek

Ergenlik Devri (12+)

• Ergenlikte akran ilgileri temeldir. Akranlarıyla arkadaşlık kurabilmek
• Toplumda var olacağı toplumsal kimliğe dair denemeler yapmak
• Flört/sevgili denemeleri yapmak
• Arkadaşlığın bir tercih olduğunu, reddedilmenin de olağan olduğunu bilmek

SOSYAL MAHARET EKSİKLİĞİNDE ANNE BABALAR NE YAPMALI?

• Çocuğunuzun his düzenleme marifeti geliştirmesine yardımcı olun.  Kendi hislerini tanıması ve karşısındakinin hissini da okuyabilmesi değerlidir.
• Çocuklarınıza arkadaşlık seçiminin bir tercih olduğunu, ziyan gördüğü yerde değiştirebileceğini öğretin.
• Sosyal ortamlarda çocuklarınıza eleştirel ya da baskıcı bir tavır uygulamayın.
• Çocuklar en yeterli kopyalayarak öğrenir. Siz yeni beşerlerle tanışmak, yeni yerler keşfetmek, yeni şeyler denemek konusunda ne kadar meraklı olursanız, bu hissiniz çocuğunuza da geçecektir.
• Baş edemediğiniz noktalarda bir uzmandan dayanak almayı ihmal etmeyin.

Sümeyye Üstün

Psikolojik Danışman

Yasemin